Нэрт сэтгүүлч Хорлоогийн Цэвлээ нь 1932 онд Бөмбөгөр сумын I багийн нутаг Ямбатын өврийн бага хөгнийн аманд төрсөн. Тэрээр 1941 онд Бөмбөгөр сумын бага сургуульд орж 1945 онд төгсөн, улмаар 1945 онд Баянхонгор аймгийн 7 жилийн дунд сургуульд дэвшин суралцаж 1948 онд дүүргэсэн байна.
Х.Цэвлээ нь 1948-1950 онд Бөмбөгөр сумын бага сургуульд багшилж, 1951 онд тус сумын залуучуудын эвлэлийн үүрийн даргаар шилжин ажиллаж байхдаа МХЗЭ-ийн XII их хурлын төлөөлөгчөөр сонгогдон оролцож байсан ба 1955 оны намар аймгийн намын хорооны зааварлагчаар, 1956 онд Баянхонгор аймгийн “Лениний зам” сонины хариуцлагатай нарийн бичгийн даргаар, 1960 онд аймгийн АДХГЗ-ны соёлын хэлтэсийн даргаар томилогдон ажиллаж байгаад 1970-1972 онд ЗХУКН-ын төв хорооны дэргэдэх Намын дээд сургуульд суралцаж төгссөн.
1972-1980 он хүртэл МАХН-ын төв хорооны лектор-суртал-нэвтрүүлэгчээр, 1980-1990 он хүртэл “Үнэн” сонины I орлогч эрхлэгчээр томилогдон ажилласан бөгөөд энэ хугацаанд “Тоншуул” сэтгүүлийн эрхлэгчээр хавсран ажиллаж байсан юм. 1990-1992 онд АИХ-ын тэргүүлэгчдийн зарлигаар БНМАУ-ын сайд нарын зөвлөлийн гишүүн, мэдээлэл радио телевизийн Улсын хорооны дарга, Монголын радио телевизийн ерөнхий захирал, 1992-1996 онд “Засгийн газрын мэдээ” сониныг үүсгэн байгуулж эрхлэгчээр нь 5 жил ажиллаад 1996 онд 64 настайдаа тэтгэвэрт гарсан байна.
Х.Цэвлээ нь 1948 оноос хөдөлмөрийн гараагаа эхэлж энэ завсар 6 жил сургуульд суралцан, улсад 42 жил ажилласан. Ажилласан жилийг нь тооцон үзэхэд Боловсролын салбарт 3 жил, Залуучуудын байгууллагад 5 жил, төв орон нутгийн нам, төрийн аппаратад 12 жил, төр засгийн хэвлэл мэдээллийн салбарт 22 жил ажилласан бөгөөд сүүлийн 24 жил сэтгүүлчдийн салбарт чөлөөт сэтгүүлч, сэтгүүл-зүйн багшаар ажиллаж байгаа.
Уран бүтээлийн хувьд 20 гаруй ном, 3 жүжиг бас баримтад кино хийсэн.
Тэрбээр одоо МСНЭ-ийн гүйцэтгэх хорооны гишүүн, ахмад сэтгүүлчдийн клубын тэргүүн, “Их Монгол” дээд сургуулийн сэтгүүл зүйн тэнхимд зөвлөх багшаар ажилладаг. МАХН-ын дэргэдэх ахмадын холбооны тэргүүлэгч гишүүний сонгуульт үүрэг хүлээдэг. “Глоб интернэшнэл” ТББ-ын үүсгэн байгуулагч ажээ.
Нэрт сэтгүүлч Х.Цэвлээ гуай нь Монгол Улсын соёлын гавъяат зүтгэлтэн, Алтан гадас одон, Ардын Хувьсгалын 40, 50, 60, 70, 80, 90 жилийн ой, Чингисийн 800 жил, Халх голын ялалтын 30 жилийн ойн медаль, Хэвлэл мэдээллийн тэргүүний ажилтан, МСНЭ-ийн хүндэт медаль, МСНЭ-ийн дээд шагнал Ц.Намсрайн нэрэмжит редакторын шагнал, Цэвээний нэрэмжит сэтгүүлчийн шагнал, Засгийн газрын хүндэт өргөмжлөл, МАХН-ын ахмад зүтгэлтэн, “Ард түмний төлөө” медаль, хүндэт тэмдэг, тусгаар тогтнолын одонгоор шагнуулсан. Хэвлэл мэдээллийн шилдэг менежер, Баянхонгор аймгийн хүндэт иргэн бөгөөд тус аймгийн хүндэт дэвтэрт бичигдсэн байна.
Х.Цэвлээ гуай нь XX зууны манлай сэтгүүлчийг шалгаруулах ард түмний санал асуулгаар Л.Түдэв гуайн дараа шалгарч байсан, Монгол улсын нэрт сэтгүүлчдийн нэг бөгөөд Бөмбөгөр сумаас төрсөн анхны гавъяат билээ.
Тэрбээр Бөмбөгөр сумын сургуулиас төрсөн ганц Монгол улсын Засгийн газрын гишүүн /СНЗ-ийн гишүүн байсан/, төр, нийгэм, соёлын нэрт зүтгэлтэн юм.
Х.Цэвлээ гуай нь сум орон нутагтаа бага сургууль, Залуучуудын эвлэлийн байгууллагыг үүсгэн хөгжүүлэхэд үнэ цэнэтэй хувь нэмэр оруулсан юм.
Тэрээр сум, баг, сургуулийнхаа 50, 60 жилийн түүхт ойн номуудыг бичиж нутаг орныхоо түүхэн хөгжилийг өсвөр залуу үедээ үнэн бодитоор ойлгоход үнэтэй хувь нэмэр оруулсан бүтээлүүдийг туурвисан билээ.
Х.ЦЭВЛЭЭГИЙН УРАН БҮТЭЭЛИЙН ЖАГСААЛТ
А. НОМ
- Хэнзхэн сарнайн өчил 2000 он
- Дээлтэй судар 2005 он
- Миний сэтгүүл зүй 2004 он
- Бөмбөгөр 2005 он
- Үнэн 20000 2004 он
- Хангай нуруу шиг хүмүүс 2005 он
- Амьдрал бидэн хоёр 1999 он
- Зүрхний бичээс 2003 он
- Сэтгэлийн өчил 2004 он
- Өвөөгийн жор 2007 он
- Хөх утаа 2007 он
- Ээж бидэн хоёр 2007 он
- Монгол малчин /Ц.Балхаажавын хамт/ 2008 он
- Зүүд биш амьдрал 2008 он
- Монгол сэрлээ 2009 он
- Нүцгэн үнэн 2009 он
- “Миний сэтгүүл зүй” 2р дэвтэр 2010 он
- Нийтлэлийн тухай яриа 2008 он
- Нийтийн ахуй үйлчилгээ далан жилд
- Социалист аж төрөх ёс 1976 он
- Шашингүйн хүмүүжил ба социалист аж төрөх ёс 1979 он
- Ээж бидэн хоёр 2 дахь дэвтэр 2011 он
- Ц.Намсрайн шилдэг нийтлэлүүд 2011 он
- Х.Цэвлээ шилдэг нийтлэлүүд 2011 он
- Дээлтэй судар 2 дахь боть 2011 он
Б. ЖҮЖИГ
- Гээгдсэн түлхүүр 1962 он
- Хүргэн /Д.Жигжидсүрэнгийн хамт бичсэн Баянхонгор аймгийн соёл урлагийн арав хоногт зориулсан жүжиг/ 1967 он
- Сониндумаа 1970 он
- Ээж бид хоёр /Баримтат нийтлэлийн кино Э.Одгэрэлийн хамт/
